OKIEM PSYCHOLOGA

Skuteczna walka z hejtem jest możliwa!

Co to jest hejt?

„Spójrzcie, jaka wciąż sprawna,

jak dobrze się trzyma

w naszym stuleciu nienawiść.

Jak lekko bierze przeszkody.

Jakie to łatwe dla niej – skoczyć, dopaść. […]

A nade wszystko nigdy jej nie nudzi motyw schludnego oprawcy

nad splugawioną ofiarą […]”. (Wisława Szymborska – „Nienawiść”)

W czasach globalnej popularności Internetu nienawiść i pogarda (główne składniki i podstawy hejtu, groźnego zjawiska społecznego pochodzącego od słowa „nienawiść” w języku angielskim) zyskały nowy teren dla swej złowrogiej ekspansji – przestrzeń wirtualną, „online”. Hejt jest to pełne nienawiści, pogardy (pogarda wyklucza reakcje empatyczne i dąży do uprzedmiotowienia człowieka) i złości działanie danej osoby lub grupy skierowane zarówno do konkretnej jednostki, jak i przedstawicieli jakiegoś narodu, płci, osób o innym światopoglądzie niż ten reprezentowany przez hejtera, wyznawców danej religii lub opcji politycznej, a nawet znajomych tego kogoś, kto hejtuje. Obiektem hejtu może stać się każdy z nas – także Ty! Postawa szerzenia nienawiści w Internecie może przejawiać się nie tylko za pomocą słów, (a zwłaszcza obraźliwych komentarzy, wyzwisk i obelg), ale także grafiki (memów, gifów) lub filmów – w tych dwóch ostatnich przypadkach niestety łatwiej zapada w pamięć.

„Rodzina mowy nienawiści”. Mowa nienawiści to ustne lub pisemne wypowiedzi, a także poniżanie, wyszydzanie i oskarżanie grupy lub osoby z powodów często od niej niezależnych. Może to nastąpić z przyczyny rasy, religii, narodowości, a także płci, orientacji seksualnej, niepełnosprawności, przynależności do grupy społecznej lub zawodowej albo mówienia określonym językiem. Do niechlubnej rodziny „mowy nienawiści” należy „hejtowanie” (wypowiedzi agresywne, przekraczające granice kultury słowa, a jednocześnie niespełniające wszystkich kryteriów „mowy nienawiści”) oraz „trollowanie” (antyspołeczne zachowania, które charakterystyczne są dla forów dyskusyjnych oraz innych miejsc w przestrzeni wirtualnej, w których prowadzone są dyskusje). Polegają one na zamierzonym wysyłaniu przez „trolli” napastliwych, kontrowersyjnych i często też nieprawdziwych przekazów mających na celu obrażenie lub ośmieszenie innych użytkowników dyskusji (w grupach, na listach dyskusyjnych, forach internetowych, czatach). Osoby, które hejtują to „hejterzy”. Hejter wyraża swoje poglądy zdecydowanie, zamieszczając negatywne komentarze pod adresem innych użytkowników. Komentuje on, aby znieważyć. Jego celem są zazwyczaj celebryci i osoby publiczne, ale niestety coraz częściej także dzieci i młodzież doświadczająca na co dzień okrutnego hejtu ze strony swoich rówieśników. Komentarze hejterów mogą być uznane za prześladowanie i cyberprzemoc, gdyż są zazwyczaj agresywne i obraźliwe. Natomiast trolle swoimi prowokującymi komentarzami zmierzają zwłaszcza do zwrócenia na siebie uwagi, nie wyrażając przy tym osobistej opinii na dany temat.

Kim jest najczęściej polski hejter? Z badań i wywiadów przeprowadzonych wśród losowo wybranych internautów wynika, że jest to przeważnie nastolatek lub młody mężczyzna w wieku od 16 do 24 lat, w większości z wykształceniem średnim ogólnokształcącym (co piąty ma wykształcenie wyższe). Mieszka na wsi, w małym lub średniej wielkości mieście. Publikuje on negatywne posty zazwyczaj kilka razy w tygodniu. Króluje głównie na dużych i publicznie dostępnych forach poświęconych polityce, traumom społecznym, dotyczących kwestii światopoglądowych. Hejtu za to nie ma prawie w ogóle na portalach specjalistycznych, związanych z konkretnym hobby lub zagadnieniem. Hejter nie ma na celu dzielenia się z innymi internautami swą wiedzą czy pasją – on chce dać anonimowo upust swojej nienawiści, pogardzie i frustracji, wynikającej np. z poczucia odrzucenia w jakimś momencie swojej egzystencji albo pod wpływem rozczarowań i poczucia niespełnienia w życiu. Psychologowie z warszawskiej Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej podają, że już co czwarta osoba korzystająca z Internetu padła ofiarą hejtera. Właśnie z psychologicznego punktu widzenia typowy hejter jest osobą, która ma niski poziom kontroli w wyrażaniu swoich myśli, a przede wszystkim łatwo ulega impulsom i emocjom, szczególnie tym negatywnym, trudnym. Warto przy tym pamiętać o swoistym efekcie domina w sieci – hejterskie treści są następnie przez wiele innych osób udostępniane, a każda negatywna wiadomość, reakcja, doświadczenie wpływają na nas silniej niż elementy pozytywne, podobnie jak o wiele intensywniej przeżyjemy np. stratę lub zagubienie 100 zł niż otrzymanie nagrody albo wygranej w takiej kwocie. Nic dziwnego zatem, że hejt tak mocno nas dotyka.

„Spektakularne” cechy hejtu. Przede wszystkim: anonimowość i pośredniość. Internet jest środkiem przekazu, który umożliwia rozpowszechnianie nienawistnych treści i opinii w sposób szybki, ale jednocześnie anonimowy i niebezpośredni, z zachowaniem bezpiecznego dystansu, jaki daje ekran monitora – nie „prosto w twarz”. Świadomość tego zwiększa zuchwałość, bezwzględność i okrucieństwo hejterów, którzy czują się bezkarni.